اکوکاردیوگرام چیست؟
اکوکاردیوگرافی آزمایشی است که از امواج صوتی برای تولید تصاویر زنده از قلب استفاده می‌کند. این آزمایش به پزشک اجازه می‌دهد تا عملکرد قلب شما و دریچه‌های آن را بررسی کند.
به کمک این تصاویر، پزشک قادر است اطلاعاتی در این موارد به دست آورد:
- اندازه قلب، به عنوان مثال اگر تغییری در اندازه قلب، گشاد شدن یا ضخیم شدن آن وجود داشته باشد.
- لخته شدن خون در حفره‌های قلب
- وجود مایع در کیسه اطراف قلب
- مشکلات آئورت یا شریان اصلی متصل به قلب
- مشکل در عملکرد پمپاژ یا شل شدن قلب
- وجود فشار در قلب
- مشکل در نحوه کار دریچه‌های قلب
انجام اکوکاردیوگرام برای تعیین سلامت عضله قلب، به‌ویژه پس از حمله قلبی، کلیدی است. این روش همچنین می‌تواند نقایص قلبی یا بی‌نظمی‌های احتمالی را در نوزادان متولد نشده آشکار کند.
انجام اکوکاردیوگرام بدون درد و ایمن است. فقط در موارد بسیار نادر در انواع خاصی از اکوکاردیوگرام یا در صورت استفاده از کنتراست، احتمال خطر وجود دارد.
دلایل تجویز
پزشک ممکن است به دلایل مختلفی اکوکاردیوگرافی انجام دهد. برای مثال ممکن است در طی آزمایش‌های دیگر و یا در حین گوش دادن به ضربان قلب شما از طریق گوشی پزشکی، متوجه یک مسئله غیرعادی شده باشد.
اگر ضربان قلب نامنظم دارید، پزشک ممکن است بخواهد دریچه‌های قلب یا حفره‌های قلب را بررسی کند و یا توانایی قلب شما را برای پمپاژ چک کند؛ همچنین اگر علائم مشکلات قلبی مانند درد قفسه سینه یا تنگی نفس و یا EKG (الکتروکاردیوگرام) غیرطبیعی داشته باشید.
انواع اکوکاردیوگرافی قلب
انواع مختلفی از اکوکاردیوگرافی وجود دارد که بر اساس شرایط سلامتی شما و تشخیص پزشک، یک یا چند مورد از آنها برای شما تجویز خواهد شد.
اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک (Transthoracic echocardiography)
این روش رایج‌ترین نوع اکوکاردیوگرافی است که در طی آن، دستگاهی به نام transducer بر روی قفسه سینه و روی قلب شما قرار می‌گیرد. این مبدل، امواج اولتراسوند را از طریق قفسه سینه به سمت قلب می‌فرستد. یک کامپیوتر، امواج صوتی دریافتی را تفسیر می‌کند. به این ترتیب، تصاویر زنده‌ای تولید می‌شود که روی مانیتور نشان داده می‌شوند.
در این پروسه:
اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک، بدون درد و غیرتهاجمی است. قبل از انجام این آزمایش آمادگی خاصی لازم نیست و نیازی به زمان نقاهت نخواهد بود.
در مرکز اکوکاردیوگرافی برای این کار، احتمالا این مراحل طی خواهند شد:
- باید لباس‌های خود را از کمر به بالا درآورید و یک روپوش بپوشید.
- اگر پزشک از رنگ کنتراست یا محلول نمکی استفاده می‌کند، محلول را تزریق می‌کند.
- روی میز یا برانکارد به پشت یا پهلو دراز می‌کشید.
- تکنسین، ژل را روی قفسه سینه زده و دسته را روی قفسه سینه حرکت می‌دهد تا تصاویر را جمع‌آوری کند.
- ممکن است از شما بخواهند که موقعیت خود را کمی تغییر دهید یا نفس خود را برای مدت کوتاهی در فواصل زمانی مشخص حبس کنید.
اکوکاردیوگرافی مری (Transesophageal echocardiography)
برای دستیابی به تصاویر دقیق‌تر، پزشک ممکن است اکوکاردیوگرام مری را توصیه کند.
در این روش، پزشک یک مبدل بسیار کوچک را از طریق دهان به سمت گلو هدایت می‌کند. پیش از شروع، گلوی شما را بی‌حس می‌کنند تا انجام این کار آسان‌تر شده و حالت تهوع از بین برود.
لوله مبدل از طریق مری هدایت می‌شود، لوله‌ای که گلو را به معده متصل می‌کند. با این روش پزشک می‌تواند دید بهتری از مشکلات قلبی شما داشته باشد و برخی از حفره‌های قلب را که در اکوکاردیوگرام معمولی قفسه سینه دیده نمی‌شوند، به این ترتیب مشاهده کند.
در این پروسه:
قبل از این انجام این پروسه، پزشک احتمالاً از شما خواهد خواست که به مدت 8 ساعت چیزی نخورید و ننوشید. در این روش:
- ممکن است یک آرام‌بخش خفیف قبل از شروع تزریق شود
- گلوی شما را با ژل یا اسپری بی‌حس می‌کنند
- لوله به آرامی وارد دهان شما شده و به سمت پایین گلو هدایت می‌شود، بدون آن که این مسیر آسیب ببیند.
- برای دریافت تصاویر واضح‌تر، لوله به سمت بالا، پایین و به طرفین حرکت داده می‌شود.
در حین عمل نباید دردی احساس کنید و مشکلی در تنفس وجود نخواهد داشت. این روش معمولا 20 تا 40 دقیقه طول می‌کشد.
پس از انجام عمل، می‌توانید انتظارات زیر را داشته باشید:
- ممکن است لازم باشد چند ساعتی در بیمارستان بمانید تا زمانی که پزشک فشار خون و سایر علائم شما را کنترل کند.
- ممکن است گلوی شما تا چند ساعت درد خفیف داشته باشد.
- پزشک احتمالاً به شما توصیه می‌کند که تا 30 تا 60 دقیقه پس از عمل چیزی نخورید یا ننوشید و تا چند ساعت از مایعات داغ پرهیز کنید.
- پس از 24 ساعت می‌توانید به فعالیت‌های روزانه خود بازگردید.
اکوکاردیوگرافی استرس (Stress echocardiography)
اکوکاردیوگرام استرس نیز از اکوکاردیوگرافی ترانس‌توراسیک قفسه سینه استفاده می‌کند، اما پزشک قبل و بعد از ورزش یا مصرف دارو عکس می‌گیرد، زمانی که قلب شما تندتر می‌تپد. این کار به پزشک امکان می‌دهد که عملکرد قلب شما را تحت استرس آزمایش کند و همچنین می‌تواند نشان دهد آیا علائمی از نارسایی قلبی، فشار خون بالا و سایر مشکلات وجود دارد یا خیر.
در این پروسه:
پزشک برچسب‌هایی را به قفسه سینه شما می‌چسباند که به دستگاه اکوکاردیوگرافی متصل هستند. سپس از یکی از اقدامات زیر برای ایجاد اندکی استرس در قلب شما استفاده می‌شود:
- ورزش روی تردمیل یا دوچرخه ثابت
- مصرف داروهایی مانند دوبوتامین
- تنظیم ضربان‌ساز، در صورت وجود
اکوکاردیوگرام و سایر دستگاه‌ها، اطلاعات را در فواصل زمانی جمع‌آوری می‌کنند تا ببینند قلب چگونه پاسخ می‌دهد و چگونه کار می‌کند. این کار می‌تواند اطلاعات زیر را در اختیار دکتر قرار دهد:
- ریتم قلب
- نفس كشيدن
- فشار خون
برای تست استرس ورزشی:
- آمادگی انجام ورزش را داشته باشید.
- برای کمک به ارائه تصویر واضح‌تر، پزشک ممکن است قبل از آزمایش، محلول رنگی کنتراست تزریق کند.
- پزشک ضربان قلب و فشار خون شما را قبل از شروع، در حین و پس از ورزش اندازه‌گیری می‌کند.
قبل از این کار، پزشک به شما خواهد گفت که آیا نیاز به ایجاد هرگونه تغییری مانند قطع مصرف دارو دارید یا خیر. اکو استرس معمولاً حدود 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد، اما بسته به مدت‌زمانی که ورزش می‌کنید یا مدت‌زمان مصرف دارو برای افزایش ضربان قلب، ممکن است زمان آن متفاوت باشد.
اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی (Three-dimensional echocardiography)
اکوکاردیوگرافی سه‌بعدی از اکوکاردیوگرافی مری یا ترانس‌توراسیک برای ایجاد یک تصویر سه‌بعدی از قلب شما استفاده می‌کند که شامل چندین تصویر از زوایای مختلف است. این روش عکس‌برداری، اغلب قبل از جراحی دریچه قلب و همچنین برای تشخیص مشکلات قلبی در کودکان تجویز می‌شود.
در این پروسه:
گاهی ممکن است پزشک از تزریق ماده کنتراست استفاده کند تا تصاویر واضح‌تری به دست آورد.
اکوکاردیوگرافی جنین (Fetal echocardiography)
اکوکاردیوگرافی جنین برای مادران باردار در هفته‌های 18 تا 22 بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش، یک دسته بر روی شکم مادر باردار قرار می‌گیرد تا مشکلات قلبی جنین را بررسی کند. این آزمایش برای نوزاد متولد نشده ایمن است زیرا برای انجام آن از اشعه استفاده نمی‌شود.
در این پروسه:
این روش مشابه روش اکوکاردیوگرافی قفسه سینه است و پزشک دسته را روی شکم فرد باردار حرکت می‌دهد تا جایی که به محل قلب نوزاد برسد.
در طی اکوکاردیوگرافی چه کارهایی انجام می‌شود؟
اکثر اکوکاردیوگرافی‌ها کمتر از یک ساعت طول می‌کشند و در بیمارستان یا مطب پزشک انجام می‌شوند. مراحل اکوکاردیوگرام ترانس‌توراسیک به این شرح است:
- باید از کمر به بالا لباس نپوشید.
- تکنسین الکترودها را به بدن شما متصل می‌کند.
- تکنسین یک مبدل را بر روی سینه شما به جلو و عقب حرکت می‌دهد تا امواج صوتی قلب شما را به‌عنوان تصویر ضبط کند.
- ممکن است از شما خواسته شود که به روش خاصی نفس بکشید یا حرکت کنید.
مراحل اکوکاردیوگرام مری معمولا به این ترتیب است:
- گلوی شما بی‌حس می‌شود.
- سپس یک آرام‌بخش داده می‌شود تا به شما کمک کند در طول عمل آرام باشید.
- مبدل با یک لوله به سمت گلوی شما هدایت می‌شود تا از طریق مری، از قلب شما عکس بگیرد.
اکوکاردیوگرام استرس مانند اکوکاردیوگرام قفسه سینه است، با این تفاوت که در اکوکاردیوگرام استرس، قبل و بعد از انجام ورزش عکس گرفته می‌شود. مدت‌زمان تمرین معمولاً 6 تا 10 دقیقه است، اما بسته به میزان تحمل ورزش و سطح آمادگی بدنی شما، این بازه می‌تواند کوتاه‌تر یا طولانی‌تر باشد.
نتایج اکوکاردیوگرافی
پس از گرفتن تصاویر، معمولاً 20 تا 30 دقیقه طول می‌کشد تا اندازه‌گیری‌ها انجام شود. سپس پزشک می‌تواند تصاویر را بررسی کرده و نتایج را در همان جلسه و یا در عرض چند روز آینده به شما اطلاع دهد.
نتایج اکوکاردیوگرافی ممکن است چنین بی‌نظمی‌هایی را مشخص کند:
- آسیب به عضله قلب
- نارسایی‌های قلبی
- اندازه غیرطبیعی قلب
- مشکلات عملکرد پمپاژ خون
- سفتی قلب
- مشکلات دریچه‌ای
- وجود لخته در قلب
- مشکلات جریان خون به قلب در حین ورزش
- وجود فشار در قلب
در صورت وجود هرگونه مشکل، ممکن است آزمایش‌ها یا معاینات فیزیکی بیشتری تجویز شود. اگر بیماری قلبی تشخیص داده شود، پزشک یک برنامه درمانی برای بهبود وضعیت شما تنظیم خواهد کرد.