اختلالات دریچه ای قلب
بیماری دریچه قلب یک مشکل نسبتاً رایج در دریچه‌هایی است که خون را در یک جهت در قلب شما جریان می‌دهند. اختلالات دریچه‌ای قلب به انواع عارضه‌هایی اشاره دارد که از عملکرد صحیح یک یا چند دریچه در قلب شما جلوگیری می‌کند. بیماری دریچه قلب در صورت عدم‌درمان، می‌تواند باعث شود که قلب شما سخت‌تر کار کند. این مسئله می‌تواند کیفیت زندگی شما را کاهش داده و حتی زندگی‌تان را به خطر بیندازد. در بسیاری از موارد، پزشک شما می‌تواند جراحی یا یک روش کم‌تهاجمی را برای ترمیم یا تعویض دریچه‌های قلب تجویز کند و عملکرد طبیعی قلب را بازگرداند تا بتوانید به زندگی و فعالیت‌های عادی خود بازگردید.
آشنایی با دریچه‌های قلب
قلب از چهار حفره شامل دو دهلیز (حفره‌های بالایی) و دو بطن (حفره‌های تحتانی) تشکیل شده است. خون هنگام خروج از هر حفره قلب، از یک دریچه عبور می‌کند. این دریچه‌ها از جریان برگشتیِ خون جلوگیری می‌کنند. آنها به عنوان ورودی یک‌طرفه‌ی خون در یک طرف بطن، و خروجی یک‌طرفه‌ی خون در طرف دیگر بطن عمل می‌کنند. چهار دریچه قلب عبارتند از:
دریچه تریکوسپید (Tricuspid valve) بین دهلیز راست و بطن راست
دریچه پولمونر (Pulmonary valve) بین بطن راست و شریان ریوی
دریچه میترال (Pulmonary valve) بین دهلیز چپ و بطن چپ
دریچه آئورت (Aortic valve) بین بطن چپ و آئورت
انواع اختلالات دریچه‌ای قلب
آترزیا
آترزی یک بیماری قلبی است که ممکن است در بدو تولد وجود داشته باشد یا به‌ندرت در اواخر زندگی ایجاد شود. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که دریچه قلب اصلاً باز نباشد. در عوض، یک بافت جامد بین حفره‌های قلب تشکیل می‌شود که جریان خون را مسدود می‌کند. دو نوع اصلی آترزی دریچه قلب وجود دارد:
- آترزی دریچه ریوی دریچه پولمونر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در این شرایط، خون نمی‌تواند از طریق شریان ریوی از قلب به ریه‌ها برود.
- آترزی تریکوسپید بر دریچه سه‌لتی (تریکوسپید) تأثیر می‌گذارد. در این وضعیت، خون از دهلیز راست به بطن راست به‌درستی جریان نمی‌یابد.
نارسایی دریچه
نارسایی دریچه یا رگورژیتاسیون، که با عنوان جریان برگشتی یا نارسایی شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که یک دریچه محکم بسته نمی‌شود. بر اثر این عارضه، خون به‌جای جریان یافتن به سمت جلو از طریق قلب یا شریان، به سمت عقب نشت می‌کند. از آنجا که مقداری خون در جهت اشتباه جریان دارد، قلب نمی‌تواند به طور مؤثر برای رساندن خون به بدن شما کار کند. اگر فلپ‌های دریچه، اندازه یا شکل مناسبی نداشته باشند، و یا اگر دهانه‌ی دریچه کشیده شده باشد، ممکن است رگورژیتاسیون اتفاق بیفتد. برخی افراد با نارسایی دریچه قلب به دنیا می‌آیند و برخی دیگر به مرور زمان دچار آن می‌شوند.
رگورژیتاسیون اغلب به دلیل افتادگی دریچه میترال است. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که فلپ‌های دریچه قلب آویزان شده و به دهلیز چپ برمی‌گردند.
پرولاپس دریچه میترال همیشه باعث ایجاد جریان برگشتی نمی‌شود. در واقع، اکثر افرادی که پرولاپس دریچه میترال دارند، جریان برگشتی را تجربه نمی‌کنند و هرگز علائم یا مشکل مرتبطی ندارند. با این حال، هنگامی که جریان برگشتی رخ می‌دهد، می‌تواند در طول زمان بدتر شود و منجر به عوارضی مانند عفونت و افزایش فشار در قلب و ریه شود.
افتادگی دریچه میترال زمانی اتفاق می‌افتد که یک یا هر دو فلپ دریچه میترال، به سمت بخش فوقانی قلب برمی‌گردد. این حالت می‌تواند باعث نارسایی دریچه یا رگورژیتاسیون شود.
3. تنگی دریچه
تنگی دریچه به معنای وجود دریچه‌ای است که خیلی کوچک است. ممکن است دریچه خیلی باریک شده باشد یا فلپ‌ها قبل از تولد، به‌درستی شکل گرفته باشند. به عنوان مثال، دریچه آئورت ممکن است با دو فلپ به جای سه فلپ تشکیل شود. به این حالت، «دریچه آئورت دو لتی» می‌گویند. این بیماری و سایر مواردی که باعث تنگی می‌شوند می‌توانند عبور خون از دریچه را با مشکل مواجه کنند، بنابراین قلب برای پمپاژ خون کافی به بدن مجبور است سخت‌تر کار کند.
دریچه آئورت دو لتی وضعیتی است که در آن، دریچه آئورت به جای سه لت با دو لت (کاسپ) تشکیل می‌شود. این عارضه می‌تواند منجر به باریک شدن دریچه قلب و تنگی دریچه شود.
علائم بیماری دریچه قلب
بیماری دریچه قلب خفیف تا متوسط ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. شایع‌ترین علائم بیماری دریچه قلب عبارتند از:
- درد قفسه سینه
- تپش قلب ناشی از ضربان نامنظم قلب
- خستگی
- سرگیجه
- فشار خون پایین یا بالا، بسته به اینکه کدام بیماری دریچه وجود دارد
- تنگی نفس
- درد شکمی به دلیل بزرگ شدن کبد (در صورت وجود اختلال در عملکرد دریچه سه‌لتی)
- تورم پا
علائم بیماری دریچه قلب ممکن است شبیه برخی دیگر از مشکلات پزشکی باشد. به همین دلیل، همیشه لازم است برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.
عوامل ایجاد اختلالات دریچه‌ای قلب
علل شایع بیماری‌های دریچه قلب عبارتند از:
- تب روماتیسمی ناشی از گلودرد استرپتوکوکی که درمان نشده باشد
- حمله قلبی
- فشار خون بالا (پیشرفته)
- مشکلات مادرزادی که از بدو تولد وجود داشته است، مانند دریچه ریوی یا آئورت که به‌درستی شکل نگرفته است
- دژنراسیون یا کلسیفیکاسیون بافت دریچه، با از دست دادن عملکرد در طول زمان
- آنوریسم آئورت توراسیک (اتساع آئورت، که لت‌های دریچه آئورت را کشیده و می‌تواند باعث نشت شود)
- نارسایی قلبی
- وجود عفونت در قلب (اندوکاردیت عفونی)
روش‌های تشخیص
- الکتروکاردیوگرام (ECG). آزمایشی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند، ریتم‌های غیرطبیعی (آریتمی) را نشان می‌دهد و گاهی اوقات می‌تواند وجود آسیب در عضله قلب را تشخیص دهد.
- اکوکاردیوگرام (اکو). این آزمایش غیرتهاجمی از امواج صوتی برای ارزیابی حفره‌ها و دریچه‌های قلب استفاده می‌کند. امواج صوتی اکو، تصویری را بر روی مانیتور ایجاد می‌کنند که مبدل اولتراسوند از روی قلب عبور می‌کند. این بهترین آزمایش برای ارزیابی عملکرد دریچه قلب است.
- اکوکاردیوگرافی مری (TEE) . این تست شامل عبور دادن یک مبدل اولتراسوند کوچک به مری است. امواج صوتی، تصویری از دریچه‌ها و حفره‌های قلب روی مانیتور کامپیوتر ایجاد می‌کنند بدون اینکه دنده‌ها یا ریه‌ها مانع شوند.
- تصویربرداری اشعه ایکس از قفسه سینه. این آزمایش از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت‌های داخلی، استخوان‌ها و اندام‌ها استفاده می‌کند. اشعه ایکس می‌تواند بزرگ شدن هر ناحیه از قلب را نشان دهد.
- کاتتریزاسیون قلبی (Cardiac catheterization). این تست شامل وارد کردن یک لوله کوچک و توخالی (کاتتر) از طریق یک شریان بزرگ منتهی به قلب در پا یا بازو است تا تصاویری از قلب و رگ‌های خونی به دست آید. این روش برای تعیین نوع و میزان برخی از اختلالات دریچه‌ای قابل‌استفاده است.
- تصویربرداری MRI. این آزمایش از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و یک کامپیوتر برای تولید عکس‌های دقیق از اندام‌ها و ساختارهای بدن استفاده می‌کند.
درمان
درمان دریچه قلب
-
تجویز دارو
- بتا بلوکرها، دیگوکسین و مسدود کننده‌های کانال کلسیم برای کاهش علائم بیماری دریچه قلب با کنترل ضربان قلب و کمک به جلوگیری از ریتم غیرعادی قلب.
- داروهای کنترل فشار خون مانند دیورتیک‌ها (که با افزایش خروجی ادرار، آب اضافی بدن را از بدن خارج می‌کند) و یا گشادکننده عروق (که رگ‌های خونی را آرام می‌کند و نیروی لازم برای پمپاژ قلب را کاهش می‌دهد) تا کار قلب را تسهیل کند.
-
عمل جراحی
- جراحی ترمیم دریچه قلب. در برخی موارد، جراحی بر روی دریچه ناکارآمد می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. نمونه‌هایی از جراحی ترمیم دریچه قلب شامل بازسازی بافت غیرطبیعی دریچه و قرار دادن حلقه‌های مصنوعی برای کمک به باریک کردن دریچه‌ی گشادشده است. در بسیاری از موارد، ترمیم دریچه قلب ترجیح داده می‌شود، زیرا از بافت‌های خود فرد استفاده می‌شود.
- عمل تعویض دریچه قلب. هنگامی که دریچه‌های قلب نقص شدید دارند و یا از بین رفته باشند، ممکن است نیاز به تعویض دریچه داشته باشند. دریچه‌های جایگزین می‌تواند دریچه‌های بافتی (بیولوژیکی) باشند که شامل دریچه‌های حیوانی و دریچه‌های آئورت اهدایی انسانی هستند، و یا دریچه‌های مکانیکی که از فلز، پلاستیک یا مواد مصنوعی دیگر ساخته شده‌اند.
پیشگیری از اختلالات دریچه‌ای قلب
اگرچه نمی‌توانید برخی از عوامل خطرزا مانند افزایش سن را تغییر دهید، اما راهکارهایی وجود دارد که به‌کمک آنها می‌توانید خطر ابتلا به بیماری دریچه قلب را کاهش دهید:
- درمان به‌موقع عفونت‌ها
- فعالیت منظم بدنی
- خوردن غذاهای سالم
- حفظ وزن مناسب
- مصرف دارو برای فشار خون و یا کلسترول بالا در صورت نیاز
- قطع مصرف دخانیات
تعبیه دریچه مصنوعی دوم داخل دریچه مصنوعی اول
سؤالات پرتکرار
اگر بیماری دریچه قلب دارید، در تمام عمرتان این بیماری را خواهید داشت. با این حال، تجربه شما از بیماری دریچه قلب، به دریچه‌ی آسیب‌دیده و شدت مشکل بستگی دارد. برخی از افراد ممکن است بیماری دریچه‌ای داشته باشند و هرگز علائمی را تجربه نکنند. برخی دیگر ممکن است علائم زیادی داشته باشند و نیاز به ترمیم یا تعویض دریچه داشته باشند. بر همین اساس ضروری است که پیشرفت بیماری دریچه قلب خود را در طول زمان با پزشک خود بررسی کنید. بیماری دریچه‌ایِ درمان‌نشده ممکن است در نهایت منجر به خطرات زیر شود:
- نارسایی قلبی
- لخته شدن خون
- سکته
- ایست قلبی ناگهانی
حتی اگر پزشک با عمل جراحی، دریچه قلب شما را ترمیم یا تعویض کند، باز هم باید دارو مصرف کنید و احتمالاً ظرف 10 یا 15 سال، نیاز به جایگزینی مجدد دریچه خواهید داشت.
برای اینکه مطمئن شوید دریچه‌های قلب شما همانطور که باید کار می‌کنند، باید ویزیت‌های پیگیری منظمی را با متخصص قلب خود تنظیم کنید. از پزشک خود بپرسید که این قرار ملاقات‌ها چقدر باید تکرار شوند. اگر علائم شما شدیدتر یا مکرر شد، زودتر با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت ابتلا به اندوکاردیت عفونی باید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
همچنین ممکن است نیاز به تکرار آزمایش‌هایی مانند اکوکاردیوگرام داشته باشید.
اگر بعد از جراحی دریچه قلب، این علائم را مشاهده کردید باید با اورژانس تماس بگیرید:
- غش کردن
- تب و لرز
- احساس بیماری در معده، استفراغ یا اسهال
- درد قفسه سینه
- ضربان قلب بیش از 150 ضربه در دقیقه
- سردرد شدید یا ضعف بازو، پا و یا بی‌حسی بدون دلیل
- تنگی نفس که با استراحت بهتر نمی‌شود
- مشاهده خون قرمز روشن در حین سرفه
مدفوع سیاه تیره یا خون قرمز روشن در مدفوع
- آیا تغییر سبک زندگی به من کمک می‌کند؟
- انجام چه نوع ورزش‌هایی برای من بی‌خطر است؟
- چه مدت بعد از جراحی می‌توانم ورزش کنم؟
ممکن است حدود پنج تا هفت روز پس از جراحی قلب در بیمارستان باشید. پس از آن، تقریباً چهار تا هشت هفته طول می‌کشد تا بهبودی یابید. پزشک شما ممکن است بازتوانی قلبی را توصیه کند، یک برنامه ورزشی که تحت‌نظارت کادر درمان برنامه‌ریزی و انجام می‌شود تا به بهبودی کامل شما کمک کند.
کلینیک تخصصی قلب دکتر خضرلو، آماده پذیرش و ویزیت برای بررسی انواع عوارض و مشکلات قلبی در تبریز و آذربایجان شرقی است. برای مشاوره و رزرو وقت با ما تماس بگیرید.
